Özet
Bu araştırmada, iki felsefe-ilahiyat düşüncesinin temsilcisi olarak Mutahharî ve Pasquini’nin ateizm meselesi üzerine görüşleri incelenmiştir. Her iki düşünür de ateizme yönelişin sebepleri sahasında felsefe dışında ahlakî ve epistemik etkenleri önemli saymıştır. Bu makale, bu iki düşünürün müşterek ve ayrıldıkları noktaları, getirdikleri yenilikleri ve etkilerini inceleme konusu yapmıştır. Bulgular, Mutahharî ve Pasquini’nin, ateizme yönelişin insan tabiatı ve fıtratına aykırı bir akım olmasına ilaveten ahlakî ve sosyal bir mesele olarak da ele alınıp araştırılması gerektiğine inandığını anlatmaktadır. Ahlak ve toplum alanında ateizme her geçen gün artan yönelim, felsefi olan dışında başka etkenlerin de mevcut bulunduğunu göstermektedir. Bu etkenler, kamuoyunu, Tanrıya inanmayı bireysel ve toplumsal özgürlüklerin önündeki engel görmeye ve toplumların ilerlemesine mâni olduğunu düşünmeye yönlendirme çabası içindedir. Çünkü iman ve ateizm ikilisi itikat ve fiil sahasını birbirine bağlamış ve fiil sahasında insanı ahlakî ve toplumsal sınamalarla karşı karşıya bırakmıştır. Ateizme eğilim, Tanrıyı tanıma ve tasavvurun biçimlenme niteliğinde temel rol oynamasına ek olarak toplumların ahlakî inançlar bütününü de etkisi altına almakta ve onları maneviyattan hazcılığa ve çıkar eksenli düşünceye sevketmektedir. Mutahharî ve Pasquini’nin görüşüne göre ateizme yöneliş, itikat ve çıkarımla ilgili bir mevzu olmasına ilaveten psikoloji, eğitim, ahlak, toplum ve medya boyutlarına da sahiptir.
Anahtar Kelimeler: Ateizm, ahlak, Mutahharî, Pasquini, Kilisenin kavramları, felsefî kavramlar, tanıma.
A Comparative Study of the Ethical Causes of Atheism from the Perspective of Motahhari and Pasquini
Reyhaneh Sadat Azimi
Abstract
In this study, the views of Motahhari and Pasquini as representatives of two theological philosophical ideas on the issue of atheism have been studied. In the field of causes of atheism, they have considered non-philosophical factors, including moral and cognitive causes, as important. This article examines the works of each of these two thinkers with the aim of finding commonalities, differences and innovations. The findings indicate that Motahhari and Pasquini believe that the tendency to atheism, in addition to being contrary to human nature, should also be studied and explored as a moral and social issue; The growing tendency to atheism in the field of ethics and society shows that there are other non-philosophical factors at play to lead public opinion in the direction of considering belief in God as an obstacle to individual and social freedoms as well as the progress of societies. Because the duality of faith and atheism has connected the field of belief and action and in the field of action, has faced human beings with moral and social challenges. In addition to playing a key role in the formation of the idea and knowledge of God, the tendency to atheism also affects the set of moral beliefs of societies and leads them from spirituality to charlatanism and utilitarianism. Thus in the eyes of Motahari and Pasquini, tendency to atheism can also have psychological, educational, moral, social and media dimensions.
Keywords: atheism; Ethics; Motahari; Pasquini; Ecclesiastical concepts; philosophical concepts; cognition.
10- بررسی تطبیقی عللِ اخلاقی گرایش به الحاد از دیدگاه مطهری و پاسکویینی
ریحانه سادات عظیمی
چکیده
در این پژوهش، آرای مطهری و پاسکویینی به عنوان نمایندگان دو تفکر فلسفی الهیاتی، در باب مسأله الحاد بررسی شده است. ایشان در زمینه علل گرایش به الحاد، عوامل غیر فلسفی، شامل علل اخلاقی و شناختی را با اهمیت شمردهاند. این مقاله با هد ق ف یافتن اشتراکات، افتراقات و نوآوریهای هر یک از این دو اندیشمند، آثار آنها را مورد بررسی قرار داده است. یافتهها حاکی از این است که مطهری و پاسکویینی معتقدند گرایش به الحاد علاوه بر اینکه جریانی خلاف طبیعت و فطرت بشر است باید به عنوان مسألهای اخلاقی و اجتماعی نیز مورد مطالعه و کنکاش قرار گیرد؛ گرایشات روزافزون به الحاد در حوزه اخلاق و اجتماع نشان میدهد عوامل غیر فلسفی دیگری وجود دارند که تلاش میکنند افکار عمومی را به سمتی هدایت کنند که اعتقاد به خدا را مانعی بر سر راه آزادی های فردی و اجتماعی و نیز پیشرفت جوامع تلقی کنند. زیرا دوگانۀ ایمان و الحاد عرصۀ اعتقاد و عمل را به هم پیوند داده و در عرصه عمل، بشر را با چالشهای اخلاقی و اجتماعی مواجه ساخته است. گرایش به الحاد علاوه بر اینکه در چگونگی شکلگیری تصور و شناخت خدا نقش اساسی دارد، مجموعه باورهای اخلاقی جوامع را نیز تحت تأثیر قرار داده و آنها را از معنویت به لاتگرایی و سودمحوری سوق میدهد.پس در نظر مطهری و پاسکویینی، گرایش به الحاد علاوه بر اینکه موضوعی اعتقادی و استدلالی است میتواند ابعاد و شئون روانشناختی، تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و رسانهای نیز داشته باشد.
کلیدواژه ها: الحاد؛ اخلاق؛ مطهری؛ پاسکویینی؛ مفاهیم کلیسایی؛ مفاهیم فلسفی؛ شناخت.